CZESKIE SŁOWA - Fałszywy przyjaciel 'náhrada'

Czeski wyraz náhrada to przykład słowa należącego do grupy zwanej fałszywymi przyjaciółmi tłumacza. Miano to noszą określenia, które w dwóch językach brzmią podobnie, mają jednak inne znaczenie (zjawisko to znane jest również pod nazwą pozornej ekwiwalencji).

Choć omawiane słowo ma kilka znaczeń, żadnego z nich nie tłumaczy się jako nagroda (tłumaczenia nagroda można byłoby się spodziewać na podstawie wielu czeskich wyrazów, w których głoska h odpowiada polskiej głosce g, np. hora - góra, hlad - głód, hruška - gruszka).

W definicji słownikowej możemy przeczytać, że náhrada to odčinění, vyrovnání nějaké ztráty, dodatečné zaplacení škody; odškodnění (zpravidla hmotné) czyli odszkodowanie, rekompensata. Znaczenie to przywodzi na myśl polski wyraz wynagrodzić, który oznacza m.in. zrekompensować (rekompensować) stratę.

Co ciekawe, zarówno nagroda, jak i náhrada, pochodzą prawdopodobnie od wyrazu gród (hrad). "Słownik języka polskiego" Samuela Lindego podaje, że nagroda to gród, do którego indemnizacyjne (czyli odszkodowania) płacono. Natomiast w "Słowniku etymologicznym języka polskiego" Aleksandra Brücknera czytamy, że nagrodzić znaczyło 'nawalić grodzy', 'obaloną grodzę nastawić', a więc 'odszkodować, powetować, zadość uczynić' (co pokrywa się z dzisiejszym znaczeniem czeskiego czasownika nahradit).

Náhrada oznacza również zastępstwo (które także jest swego rodzaju formą rekompensaty). Wyrazami pochodnymi w przypadku tego znaczenia są:

- rzeczownik - náhradnik, który może oznaczać zastępcę, zmiennika, natomiast w terminologii sportowej rezerwowego (żeńska forma to náhradnice)
- przymiotnik náhradni, który oznacza zastępczy, rezerwowy, ale także zamienny - zwłaszcza w połączeniu náhradní díly czyli części zamienne (często spotykany skrót to ND).
- rzeczownik nahraditelny, dla którego trudno znaleźć jednowyrazowe polskie tłumaczenie. Wyraz zastępowalny nie jest zbyt popularny, bardziej naturalnym odpowiednikiem wydaje się opisowe dający się zastąpić.

Słowo náhrada jest również terminem spotykanym w medycynie. Zubní náhrada to proteza zębowa.

Dla porządku dodajmy, że nagroda to po czesku cena lub odměna.